Op 30 en 31 mei aanstaande organiseert de gemeente Almere een woonmanifestatie voor mensen die zelf hun eigen huis willen bouwen; de particuliere opdrachtgevers. De gemeente brengt dit jaar 500 nieuwe kavels op de markt, verspreid door de stad, en variërend in grootte van zo’n 100 m² tot  1.500 m². Wat deze manifestatie juist nú bijzonder maakt, is dat zelfbouw – in deze tijd van kredietcrisis – gestaag doorzet. Terwijl ontwikkelaars de overheid vragen om steunmaatregelen, toont de Almeerse praktijk dat particulieren het eigen bouwproces voortzetten, en blijven investeren in hun woning, in hun wijk en in de stad.

Zeggenschap over de eigen woning is geen vanzelfsprekendheid in Nederland. Slechts 10% – en in stedelijke gebieden zelfs 5% – van de woningen wordt door bewoners zelf gerealiseerd. De oorzaak van dit lage aantal ligt niet in een gebrek aan belangstelling; zeker 30% van de burgers wil bij voorkeur een eigen huis bouwen. Een belangrijke achterliggende reden is de beperkte beschikbaarheid van vrije kavels, en het feit dat overheden, aannemers, banken en ook de burgers zelf niet (meer) gewend zijn aan particulier opdrachtgeverschap.

In Almere maken mensen de stad. De gemeente Almere stimuleert particulier opdrachtgeverschap; een vorm van stedenbouw door  bewoners zelf. Wat volstrekt normaal zou moeten zijn in Nederland – maar dat niet is – wordt op grote schaal toegepast in Almere. Complete nieuwe wijken worden door de bewoners zelf ontwikkeld. Het gaat dan niet alleen om nieuwbouwwijken, maar ook om herstructureringsprojecten. Op deze manier bouwen bewoners tegen kostprijs, in plaats van een vaak sterk opgeschroefde marktprijs.

De gemeente geeft jaarlijks een groot aantal kavels uit, en zelfbouw wordt op verschillende manieren – door een cursus zelfbouw of professionele bouwbegeleiding, bijvoorbeeld – gefaciliteerd. Inmiddels is particulier opdrachtgeverschap ook mogelijk voor mensen met een inkomen tot modaal. Met de regeling ‘IkbouwbetaalbaarinAlmere’ kunnen huishoudens met een inkomen tot €36.000 bruto per jaar – geheel naar eigen inzicht – een eigen huis bouwen. Met andere woorden: zelfbouw wordt niet langer gelijkgesteld aan de ‘gouden randjes’ van VINEX-wijken, maar is bereikbaar voor iedereen.

Kredietcrisis

Wat de manifestatie juist nú bijzonder maakt, is dat particuliere opdrachtgevers in een tijd van economische teruggang blijven investeren. Terwijl ontwikkelaars op de deuren van het kabinet en de Tweede Kamer kloppen, zetten burgers het eigen bouwproces voort.  Een mooi voorbeeld is zichtbaar in het Homeruskwartier. Ontwikkelaars en particulieren zijn gelijktijdig gestart met het ontwikkelproces; inmiddels is de eerste zelfgebouwde woning opgeleverd, terwijl de ontwikkelaars nog moeten starten met de bouw.

Wat de Almeerse praktijk verder leert, is dat particulier opdrachtgeverschap leidt tot een andere manier van stedenbouw. Er is sprake van een bouweconomie of bouwcultuur van onderop, specifiek gemaakt vanuit de eigen individuele vraag van de toekomstige bewoner(s). Deze economie of cultuur organiseert diversiteit – een mix van wonen en werken, architectuur en catalogusbouw, villa’s en rijtjeshuizen, en verschillende samenlevingsvormen -, stimuleert de sociale betrokkenheid van toekomstige bewoners, en is een belangrijke impuls voor de kleinschalige bouwsector. Particuliere opdrachtgevers maken gebruik van het midden- en kleinbedrijf. Voor kleinschalige bouwbedrijven, leveranciers, architecten en bouwbegeleiders betekent dit een nieuwe markt. Zij nemen de werkzaamheden van grootschalige bouwbedrijven over. De gemeente verwacht dat hiermee ook de ambacht en de innovatie binnen de bouweconomie worden gestimuleerd.

Wethouder Adri Duivesteijn: “Wat ik spectaculair vind, is dat wij – tegen de tijdgeest in – 500 kavels op de markt brengen. Kavels met een uitzonderlijke diversiteit: alle smaken worden bediend. Er is geen plek in Nederland waar particuliere opdrachtgevers uit zo’n breed scala aan mogelijkheden kunnen putten. De Almeerse praktijk toont dat de kredietcrisis de bondgenoot van particuliere opdrachtgevers lijkt te worden. Was er voorheen met name sprake van de grote schaal – grote bouwbedrijven met grote projecten -, tegenwoordig speelt de bouwwereld in op kleinschalige initiatieven. Met als gevolg dat het niet langer het aanbod is dat de markt bepaalt, maar dat het met name gaat om de vraag van de toekomstige bewoners. De grote animo van bouwers om tijdens de manifestatie te participeren, bevestigt deze omslag: grote bouwbedrijven kiezen nu voor de kleine schaal. Ook op dit gebied vervult Almere een voorbeeldfunctie: nergens anders in Nederland is deze omslag zo goed zichtbaar.”

 

Manifestatie

Op 30 en 31 mei 2009 brengt de gemeente Almere 500 nieuwe kavels in de verkoop. Het leeuwendeel van deze kavels ligt in het Homeruskwartier, de grootste proeftuin op het gebied van particulier opdrachtgeverschap. Het stedenbouwkundig ontwerp van het Homeruskwartier is gemaakt door Art Zaaijer van het architectenbureau OMA (Office for Metropolitan Architecture). Het Homeruskwartier vormt een staalkaart van mogelijkheden. Zo zijn in de eerste fase – die in 2007 startte met een grootse manifestatie die 14.000 bezoekers trok – kavels voor grachtenpanden, woonwerkvilla’s, herenhuizen en smalle woningen in de verkoop gebracht. Nu wordt dit palet verder uitgebreid. Er is gekozen voor een zogenaamde ‘dambordstructuur’, met dertien verschillende thematische invalshoeken. Zo bestaat de mogelijkheid om een woning mét paardenstal te bouwen, direct grenzend aan een ruiterpad, of een woning die zowel intern als extern uit hout bestaat. Andere mogelijkheden zijn de ontwikkeling van een eigen onderneming, een waterwoning of een ‘volkstuinwoning’. Ook zijn er verschillende kavels beschikbaar die duurzaam moeten worden bebouwd; een open oproep om duurzaamheidinitiatieven in praktijk te brengen. Ook in Noorderplassen West en het Columbuskwartier worden kavels in de verkoop gebracht; in Noorderplassen West gaat het met name om grote tot zeer grote kavels, het Columbuskwartier is – met oog op het grote aantal geplande voorzieningen – specifiek gericht op gezinnen met kinderen. Daarnaast worden kavels die reeds in de verkoop zijn, in Vogelhorst en Overgooi bijvoorbeeld, onder de aandacht gebracht. De prijzen van de kavels variëren tussen de 26.000 en ruim 400.000 euro. De helft van de kavels die dit jaar op de markt worden gebracht, inclusief de ‘IkbouwbetaalbaarinAlmere’-kavels, kosten minder dan €100.000; het aanbod is dan ook relatief goedkoop.

De manifestatie vindt plaats op locatie: in het Homeruskwartier. De gemeente heeft architecten, aannemers en bouwbedrijven gevraagd zich tijdens de woonmanifestatie presenteren. De ‘bouwwereld’ reageerde massaal op deze oproep: ruim 90 partijen presenteren tijdens het pinksterweekend de plannen en ontwerpen voor invulling van de verschillende kavels.

De manifestatie vormt de start van de verkoop. Op 30 en 31 mei kan iedereen de kavel van zijn of haar keuze kopen. Er is geen sprake van loting; wie het eerst komt, het eerst maalt. Vanaf maandag 18 mei aanstaande zijn alle brochures beschikbaar via de Kavelwinkel en de website (‘ikbouwmijnhuisinAlmere’). Vanaf dit moment kunnen geïnteresseerden zich oriënteren op de gebieden en de kavels.

Meer informatie over de manifestatie is te vinden op bijgevoegde flyer en op de website: www.ikbouwmijnhuisinalmere.nl.